Hetzelfde verhaal inderdaad, met steeds een nieuw hoofdstuk; het vertrek van wethouder Henri de Jong die genoeg heeft van een verwerpelijke invloed binnen het CDA. Wat zijn de achtergronden van dit vertrek?

Eind 2016 schreef ik voor het Leids Dagblad een serie van zes artikelen over de lange termijn dominantie van vastgoedbelangen in de politieke cultuur van Noordwijk. Later volgde nog een interview met Bram Mol, de duo-baas van Hotels van Oranje, met zijn opvattingen over politiek en ondernemerschap.

Dit is samengevat, en uitgebreid, met een artikel op Follow the Money over de wijze waarop Noordwijk zucht onder vastgoedbelangen. Immers, er trad weer een wethouder af, Henri de Jong van het CDA, ook vanwege de nare invloed van heren met andere dan gemeenschapsbelangen. Z’n eigen partij zat hem dwars, en vond in Theo Alkemade een opvolger die wel in de cultuur past.

Niets aan de hand

Eind april stapte de Noordwijkse wethouder Ruimtelijke Ordening en Bouwen op: Henri de Jong kon zich niet verenigen met de onoorbare beïnvloeding van politiek en bestuur die hij ontwaarde. ‘Er werden soms dingen van mij verlangd die niet terug te vinden waren in het CDA-programma en/of coalitieakkoord,’ zei hij in een verklaring van 20 april 2020

Iedereen in Noordwijk wist waarop De Jong doelde: de vastgoedlobby heeft de lokale politiek al een halve eeuw in haar greep. Het CDA liet een commissie van drie leden onderzoek doen, en die kwam met de uitkomst: ‘Uit de gesprekken blijkt er noch sprake te zijn geweest van onoorbaar gedrag, noch van gebrek aan integriteit, noch van individuele belangen.’

Dat lijkt in eerste instantie een antwoord op de scherpe vragen van de oppositiepartijen in de gemeente Noordwijk. Die sprongen als een bok op de haverkist van het vertrek van wethouder De Jong om er partijpolitiek van te maken. Zo gaat dat helaas in Noordwijk. Niet de hele gemeenteraad staat uit verontwaardiging op als een wethouder opstapt vanwege druk op zijn integriteit, wat je hoopt in dit soort gevallen. Daarvoor is de politieke cultuur te verziekt, de partijen van de coalitie doen of hun neus bloedt en maken zich medeplichtig. De oppositie probeert er direct een slaatje uit te slaan.

Achterkamertjes en telefoontjes

In gesprekken die ik met De Jong voerde, zegt hij de conclusies van de commissie niet te onderschrijven. Hij heeft uitgebreid met het trio onderzoekers gesproken. Heeft hij ook concreet aangegeven hoe onoorbaar de druk van partijgenoten was en in welke kwesties precies? ‘Jawel’, zegt De Jong. Wat waren die concrete kwesties dan?

In de Algemene Ledenvergaderingen (ALV) van het CDA voelde De Jong zich in het nauw gedreven door partijleden met eigen belangen. ‘Mensen kunnen zakelijk problemen hebben met het gemeentebestuur van Noordwijk. Ik denk dat de afwikkeling beslecht moet worden via de transparante organen zoals de Gemeenteraad. Komen er wijzigingen in het bestemmingsplan aan de orde dan moet dat voor iedereen transparant zijn via normale procedures.’

En dat gebeurde niet volgens De Jong. CDA-leden met belangen zetten hem onder druk. De Jong: ‘Partijorganen en -vergaderingen zijn geen transparant medium. Het is niet passend, en dat heb ik ook geantwoord, dat ik me als wethouder daar wilde verantwoorden voor besluiten van B&W.’

Gebeurde die beïnvloeding ook buiten de ledenvergadering CDA om? ‘Het was een combinatie van die twee. Ik voer uit wat er door een College van B&W is besloten en door de Gemeenteraad is beoordeeld en vastgesteld als controlerende macht. Daar werd aan getornd.’

Waarom noemt u de kwesties niet bij naam? ‘Omdat ze niet verifieerbaar zijn voor andere mensen. Ook de CDA-onderzoekscommissie heeft niet de instrumenten om dat goed te onderzoeken. Je verzandt in welles-nietes.’

Geld als drijfveer

De kern van het betoog van Henri de Jong is hier ‘niet verifieerbaar’. De Jong zegt dat het op welles-nietes zou uitdraaien. Gesprekken in ledenvergaderingen en aan de telefoon door belanghebbende die druk zetten om bestemmingsplannen op gunstige manier te veranderen om daar met bouwvergunningen profijt van te kunnen trekken, liggen niet vast.

Zo gaat dat al tientallen jaren: draaien aan de knoppen van het bestuur om zakelijke en persoonlijke belangen na te jagen ten koste van het algemeen belang. En dat op zo’n slimme manier doen, dat het niet of nauwelijks traceerbaar is. Ex-wethouder Victor Salman, die nu als adviseur ruimtelijke ordening zaken met vastgoedbelangen voor honderden miljoenen in behartigt van klanten als Hotels van Oranje en nog een aantal ondernemers, is daar een meester in. In combinatie met zijn grote deskundigheid was hij de politiek veelal de baas. En blijkens de ervaringen van Henri de Jong houdt het niet op. (Termen inslikken is nodig om duur gedoe met advocaten te voorkomen.)

Zo kreeg de gemeente ook weer te maken met een clubje van CDA en VVD dat zich Noordwijk Transparant noemt, maar dat transparantie verwart met een grote mond opzetten en modder gooien om de politiek en lokale media te proberen naar de hand te zetten. Een beetje rellen ten behoeve van eigen belangen zoals we dat kennen van de heer Baudet in de landelijke politiek. Ex-burgemeester Rijpstra probeerde de club aan te pakken, maar die gleed door zijn vingers. Hij had geen punt, was te laat en te zwak.

Noordwijk Transparant wordt betaald en mede aangestuurd door Paul Brandjes, de intelligente directeur van bouwbedrijf De Raad en eigenaar van het Palace Hotel. Hij meent een democratisch burgerrecht uit te oefenen om invloed uit te oefenen, maar het gaat om het recht van de bankrekening van zijn bouwonderneming. Van Egmond Architecten, gelieerd aan het CDA met in het verleden een familielid als raadslid, is vaak betrokken. Net als bij de politiek geforceerde bouw van appartementen van Hotels van Oranje.

Brandjes heeft met De Raad belangen bij al dan niet wijzigen van bestemmingsplannen. Zoals bijvoorbeeld verplaatsing van de Vomar supermarkt en de bouw van woningen en winkels rond het Jan Kroonsplein en Maarten Kruytstraat in Noordwijk aan Zee. Of met het bouwplan op terrein van de minigolf aan de andere kant van Noordwijk aan Zee. Op zich uiteraard valide belangen en het is goed om pal voor je bedrijf te staan. Maar het is prettig als ondernemers de democratie en het algemeen belang enigszins respecteren; wat niet eenvoudig is als in je leven zo veel met geld te koop is.

Serie wethouders doelwit

Zoals het als decennia gaat in Noordwijk. Henri de Jong hoopte dat hij, komend vanuit fusiegemeente Noordwijkerhout, die Noordwijkse cultuur zou kunnen weerstaan of zelfs ombuigen. Een cultuur die al 35 jaar standhoudt onder Victor Salman c.s., en eerder met andere figuren, verander je niet zomaar. Dan moet je wat sterker in je schoenen staan.

Precies hetzelfde als Henri de Jong overkwam vijftien jaar geleden Piet Barnhoorn, ook CDA. Hij ging het gevecht aan met Salman c.s. en hield dat wel vier jaar vol. Maar moest toen weg. Vastgoed kan rustig vier jaar wachten tot er nieuwe verkiezingen zijn, en die ook beïnvloeden met geld en propaganda. Maar ook Leon van Ast en Hans Bakker hebben als wethouders aan den lijve ondervonden wat deze invloed betekent. In die zin zegt De Jong ook’ heel opgelucht’ te zijn om die nare druk niet langer te ervaren.

Een hele krachtige, integere burgemeester, die tien jaar blijft, zou wat tegen de cultuur kunnen doen. Noordwijk heeft echter het ongeluk oftewel burgemeesters te krijgen die de cultuur versterken (Harry Groen) of te slap zijn om stand te houden zoals Jan Pieter Lokker. Mevrouw Wendy Verkleij (VVD), de nieuwe burgemeester, had in het openbaar pal voor De Jong kunnen gaan staan. Ze stemt op het oog toe in de manier waarop hij wordt geofferd.

Theo Alkemade als CDA-opvolger van De Jong past perfect in die cultuur. In het Leidsch Dagblad vertelde de sollicitatiecommissie van het CDA over een volkomen open procedure voor een nieuwe wethouder. Het staat iedereen vrij om dat te geloven. En dat Alkemade er als fractievoorzitter alles aan deed om te voorkomen dat Henri de Jong het mes in de rug voelde prikken.