Via een wob-procedure is het rapport ‘Ondermijning van de democratie in het lokaal bestuur van Noordwijk’ van eind 2018 nu openbaar gemaakt. Dat is niet los te zien van de gemeenteraadsverkiezingen van 16 maart 2022. Hierna volgen een duiding van wat feiten, de onderliggende stukken en vragen hoe het verder kan.

Het wob-verzoek kwam van Victor Salman, als wethouder en daarna als adviseur bij bouwplannen jarenlang de spil in de belangenbehartiging van vastgoed tegenover de gemeente. Het verzoek vond de steun van het ‘collectief Transparant bestuur Noordwijk’, dat samenwerkt met de Stichting PIN en Comité Noordwijk Transparant. De clubs krijgen steun van politici van CDA, VVD en een aantal vastgoed- en horecaondernemers. Ze bedreven met een eigen folder en via lokaal blad De Noordwijker propaganda gedurende de campagne voor de lokale verkiezingen van 2018, die ze wonnen.

Het wob-verzoek volgde 2,5 jaar later, met opnieuw verkiezingen in het verschiet. Degenen die de wob-aanvraag steunen spreken schande van de inhoud. Waarom wil je een beroerd rapport openbaar maken als slachtoffer? Er is directe winst te behalen met eisen voor toevoeging van hun commentaar en van het afstand nemen door B&W nu; en vervolgens in de publiciteit richting verkiezingen en met juridische dreigingen aan het adres van tegenstanders.

Weglakken en jokken

De naam van de maker van het rapport is weggelakt. Dat is Ger Oostermeijer, van 1998 tot 2016 Hoofd Financiën van de Gemeente Noordwijk en daarna nog tot 2018 ‘Bestuursadviseur’. Andere geschrapte namen in bijgaande documenten (onder dit artikel de links) zijn die van wethouder Theo Alkemade (inclusief een beschuldiging van cliëntelisme), architect (Diederik) Van Egmond, grondeigenaar Van Limburg Stirum, projectontwikkelaar Ronnie van de Putte, ex-hoteleigenaar Leny Scholten-Droog en (deels) ex-wethouder Piet Barnhoorn.

Het college van B&W onder aanvoering van burgemeester Wendy Verkleij-Eimers (VVD) met een CDA/VVD meerderheid, distantieert zich in een verklaring (ook kopie) van de inhoud en totstandkoming van het ondermijningsrapport. In de verklaring staat (ook  volgens het Leidsch Dagblad): ‘Zo is bijvoorbeeld geen opdracht verstrekt voor het opstellen van het document door het toenmalige college, terwijl de toenmalig burgemeester heeft aangegeven evenmin opdracht te hebben gegeven.’

Jan Rijpstra (VVD) zegt wel die opdracht gegeven te hebben. Dat is op te maken zijn zienswijze op het wob-verzoek samen met toenmalige wethouders en uit vrijgegeven  e-mail met Oostermeijer; en benaderukt Rijpstra in De Weekendkrant (Buijze Pers) van 1 juli 2021. Jokt Verkleij over Rijpstra als opdrachtgever?

B&W laten weten: ‘Hetgeen in de persverklaring is opgenomen met betrekking tot de opdrachtverstrekking van het document, komt voort uit de reacties die door betrokkenen, onder andere de heer Rijpstra, zijn gegeven.’

Zonneklaar is echter dat Rijpstra opdrachtgever is, en hij recht nu zijn rug door dat te bevestigen. Opvolger Verkleij heeft de zienswijze van Rijpstra en toenmalige wethouders, in tegenstelling tot andere commentaren, niet openbaar gemaakt. Waarom niet? Verkleij: ‘De verklaring van Rijpstra betreft in het kader van de Wob-procedure geen zienswijze op het document dat openbaar is gemaakt.’

Is dat weer een leugen? Rijpstra heeft gisteren aan de leden van de gemeenteraad de zienswijze alsnog verstuurd, ‘omdat we hebben geconstateerd dat onze zienswijze met betrekking tot het Wob-verzoek door het college niet openbaar is gemaakt, in tegenstelling tot andere zienswijzen.’

Wat zou de reden zijn voor Verkleij om te volharden in haar onjuiste beweringen?

Rijpstra heeft het rapport-Oostermeijer overgedragen aan zijn opvolger Jon Hermans-Vloedbeld (VVD) die werd opgevolgd door Verkleij. De laatste liet onderzoek naar integriteit doen, maar vermeed in de opdracht daartoe alle reële kwesties. (via een ‘webarchief’ is er een indirecte link) Verkleij vermeed een onafhankelijke openbare rapportage van dat ‘APK-onderzoek’, wat nog meer vraagtekens zet bij haar omgang met integriteit. Ook de Weekendkrant vraagt zich bij monde van verslaggever Harm Dragt af waarom B&W de concrete beschuldigingen uit het rapport ‘Ondermijning’ ongemoeid laat. Verkleij wijst er in wederhoor op dat de gemeenteraad akkoord ging met haar manier van integriteit bewaken.

Bedenkelijke uitvoering onderzoek

Uit de vrijgegeven stukken blijkt dat de wethouders Gerben van Duin en Hans Bakker van partij Puur Noordwijk die de verkiezingen 2018 verloor, nauw betrokken waren bij de totstandkoming van het gewraakte rapport Rijpstra-Oostermeijer. Terwijl fractieleider Taetske Visser van Puur Noordwijk op de hoogte bleef. Deze totstandkoming van het rapport, en de toonzetting ervan, onderbouwen de opvatting van de CDA/VVD-clubs over een politiek gemotiveerde afrekening met particulier c.q. persoonlijk belang.

Rijpstra (ook VVD) schreef begin december 2018 na de verkiezingen aan de gemeenteraad: ‘Met ondermijning wordt bedoeld het verzwakken, aantasten, beschadigen en uithollen van de democratie en het gezag, met als doel om buiten de democratische paden aan de touwtjes te trekken, te bepalen en politici, bestuurders en ambtenaren te beïnvloeden. Met name in de ruimtelijke ordening zijn de belangen enorm groot. Wanneer Ik een aantal verkiezingen de revue laat passeren, dan blijken met name de wethouders ruimtelijke ordening keer op keer op de korrel te worden genomen.’

Echter, ondermijning heeft een criminele betekenis gekregen vanuit de Nederlandse overheid: ‘Criminelen maken gebruik van diensten van de bovenwereld. Boven- en onderwereld raken zo met elkaar verweven.’ Veelal wordt verwezen naar drugscriminelen die lokale politiek in Brabant zouden proberen te ondermijnen.

Rijpstra overhandigden eind 2018 het rapport is aan de instantie voor regionale criminaliteitsbestrijding RIEC en sprak met het Openbaar Ministerie, zonder aangifte te doen. Een verdenking van ‘ondermijning’ voor toepassing van strafrecht vereist een juridische bewijsvoering. Voor zover bekend is er in Nederland nooit een veroordeling voor ondermijning van openbaar bestuur door externe personen geweest.

Ook in Brabantse gemeenten wordt geworsteld met duiding van ondermijning en concrete aanpak. Het rapport biedt geen enkele concrete aanwijzing van ondermijning in criminele zin. Het RIEC kon dus begrijpelijkerwijs niets met het rapport Rijpstra-Oostermeijer. Die club houdt zich bezig met drugscriminelen en motorbendes. Dus adviseerde het RIEC aan Rijpstra om een bureau in de arm te nemen om tot een uitwerking te komen, zo meldde hij de gemeenteraad op zijn laatste dag.

Politieke opdracht?

Het alternatief voor de criminele insteek is dat de gemeenteraad bepaalt wie er met welke opdracht gaat onderzoeken, wederhoor toepast en openbaar rapporteert. Dat stelt eisen aan het niveau van rapporteren. Nu lopen bijvoorbeeld de concrete aanleiding van vermeende ondermijning van verkiezingen in 2018 en de al jaren durende vergaande beïnvloeding van lokale politiek door commerciële belangen in elkaar over. Behalve een onvoldoende kader en opdrachtformulering was er te veel tijdsdruk. Rijpstra en wethouders vertrokken eind 2018.

Het is begrijpelijk dat Hans Stol, voorman van PIN, B&W van toen verwijt dat hij geen mogelijkheid tot wederhoor kreeg op de beschuldigingen van ondermijning. Bij een politiek stuk hoort dat, maar als strafrechtelijke voorzet bij het RIEC mondt dat uit in verhoren.

Die wederhoor krijgt nu in de zienswijzen vorm van meer beschuldigingen van ondermijning van Pin, zoals aan het adres van wethouders Hans Bakker en Leon van Ast van Puur Noordwijk inzake Van Rhijn Bouw en bestemmingsplan Zeewaardig van de woning van ex-wethouder Van Rijnberk.

Echter, zou dit er juist niet toe moeten leiden dat Pin van het CDA/VVD college dat ze nu steunt zou eisen om alle concrete integriteitszaken met vastgoed in Noordwijk tegen het licht te houden? Om bijvoorbeeld tot een regel te komen dat er reels komen om politieke partijen en bestuur te vrijwaren van directe politieke invloeden zoals van Victor Salman van financiering van vastgoed? En dat Pin en Noordwijk Transparant om te beginnen zelf hun belangrijke werk doen zonder directe invloed en/of geld van vastgoedjongens als Paul Brandjes?

Ratten

De oorspronkelijke definitie van ondermijnen is ‘met mijnen ondergraven’ of ‘verzwakken’ wat ook betrekking kan hebben op het aantasten van iemands gezag op bedenkelijke wijze. Ondermijning is volgens Van Dale dan ‘verzwakking, uitholling’. In mijn papieren versie wordt het ondergraven van dijken door de muskusrat als voorbeeld gegeven.

Die rat vormt niet enkel een symbool, maar ook concreet voorkomende fauna in dit dossier. Een van die ondernemers achter het wob-verzoek van het rapport, Paul Brandjes, schrijft in zijn reactie dat hij anoniem een dode rat in wijnverpakking ontvangen heeft. Hij rept over dna-bewijzen en insinueert dat het geschenk afkomstig zou zijn van politieke tegenstanders zoals Puur Noordwijk. Het wachten is op de aangifte, onderzoek en bewijzen. Overigens vereist ook deze zaak een onomstotelijk strafrechtelijk bewijs, net als ‘ondermijning’ als zaak voor het RIEC.

Brandjes geeft toe verkiezingspropaganda te hebben betaald – een pamflet aan de vooravond van de verkiezingen in 2018 – en uit wrok dat zijn bouwbedrijf door wethouders van D66 en Puur Noordwijk is geboycot bij opdrachten. Hij maakt geen geheim van de financiering van deze verkiezingspropaganda, mede met zakelijke doelen. In de VS en Rusland is dat normaal, in Nederland niet ongebruikelijk, zoals ik uitzocht over de BoerBurgerBeweging.

Brandjes laat nu weten in wederhoor: ‘U heeft niet goed opgelet, want nergens staat dat ik meebetaald heb aan verkiezingspropaganda. Wel heeft Noordwijk Transparant een pamflet verspreid met daarin allerlei waarheden over de partij Puur. Er waren nul zakelijke doelen. Bij de heer van Rijnberk lag en ligt dit anders. Noordwijk transparant heeft geen enkele politiek partij aanbevolen. Noordwijk Transparant heeft alleen geprobeerd om corruptie aan de kaak te stellen.’

Rijpstra spreekt over de noodzaak om met het rapport-Ondermijning langdurige beïnvloeding van de politieke besluitvorming vanuit individuele belangen in kaart te brengen. Die beïnvloeding heeft hij overigens – naar buiten toe – jarenlang genegeerd. Mijn artikelenreeks daarover publiceerde Leidsch Dagblad reeds eind 2016 (zie onder de links). Rijpstra wilde er niet over praten.

Dat gold ook voor Victor Salman. Hij wilde me in 2016 niet te woord staan voor een artikel over hem in het Leidsch Dagblad, maar zette direct zijn advocaat in met harde dreigementen. Daarop besloten de hoofdredactie en ik gezamenlijk hem een apart weerwoord te geven. Dat weerwoord is het lezen waard als aanvullende informatie over zijn werkwijze en karakter. Salman vindt het, volkomen begrijpelijk, schandalig dat ik schreef dat zijn partner als jurist bij de gemeente Noordwijk toegang heeft tot belangrijke stukken. Maar is het niet even begrijpelijk dat anderen die van de gemeente afhankelijk zijn en ermee corresponderen die privérelatie ongemakkelijk vinden, zolang Salman zich zo intensief met gemeentepolitiek inlaat en van gemeentelijke besluiten afhankelijk is?

En het blijft lastig, van verschillende kanten. Zo misbruikte Ton van Rijnberk (D66) zijn positie als lid van de Provinciale Staten Zuid-Holland begin 2020 om op oneigenlijke wijze weer oorlog te gaan voeren met oude politieke opponenten van het CDA in Noordwijk. Salman heeft nog steeds een rechtszaak lopen tegen dit optreden.

Datzelfde CDA zag zijn wethouder uit Noordwijkerhout opstappen, omdat hij zich onheus beïnvloed voelde door de vastgoedlobby van zijn partij, mede gevoed door Brandjes. Het CDA Noordwijkerhout maakte hardhandig kennis met de mores van Noordwijkse partijgenoten.

Rechtszaak of gemeenteraad

Genoemden in het rapport als Victor Salman, Andries de Boer en Jan de Ridder (CDA), Paul Taverne (VVD) en ondernemers als Paul Brandjes en Henk Hoogervorst en hun bedrijven dreigen met een civiele rechtszaak tegen met name de wethouders van Puur Noordwijk.

Toevoeging: VVD-raadslid Gerard Duijndam, die in 2004 aftrad als wethouder (toen voor partij Noordwijk Totaal) na een bouwgrondaffaire, laat weten dat over hem door Oostermeijer onjuistheden in het rapport staan. ‘Ik vraag me echt af waarom er na zoveel jaar zulke leugens zijn geproduceerd. Ik beraad me dan ook op juridische stappen.’

B&W hebben weliswaar afstand van het rapport genomen, maar het blijft een gemeentelijk rapport, zoals Rijpstra beaamt. Bovendien hebben de betrokkenen zelf om openbaarmaking verzocht en zich met een ‘zienswijze’ ook openbaar verweerd. Wat kan een rechter daaraan toevoegen?

Of willen genoemde personen in het kader van de verkiezingscampagne in hun krant De Noordwijker redactioneel en met advertenties van Pin en Noordwijk Transparant nog tot maart 2022 kunnen reppen over de rechtszaak tegen politieke opponenten en beschuldigingen uiten?

En zou een raadsenquête over het verleden werkelijk helpen? Of kan de raad direct een besluit nemen dat de gemeente zich niet langer inlaat met mensen en zaken die politiek en bestuur ondermijnen met eigen en/of politiek oneigenlijke belangen, zoals Salman, Brandjes en Van Rijnberk?

Deel 1 wob-documenten: Diverse versies Rapport Rijpstra-Oostermeijer

Deel 2 wob-documenten: Zienswijzen betrokken, onder wie Paul Brandjes, Piet Barnhoorn, Gerben van Duin, CDA-bestuur, Jan de Ridder, Gerard Duijndam, PIN, Victor Salman/Salman Ruimtelijk Advies, Paul Taverne, Ab van der Wiel, Lenie Zoetendaal, Wim Siemerink (De Noordwijker)

Deel 3 wob-documenten: communicatie B&W

Mijn artikelen:

Interview Bram Mol (2017): ‘Er lag een campagne klaar om de verkiezingen te beïnvloeden’

Follow the Money

Februari 2017: Het issue-management van Sjuul Paradijs

Juni 2020: Hoe het kuststadje Noordwijk zucht onder vastgoedbelangen

September 2020: Gemeente Noordwijk laat eigen integriteit onderzoeken

Noordwijk-serie Leidsch Dagblad, jaarwisseling 2016/2017:

Deel 1: Bouwen aan de Noordwijkse kust voor 7.000 euro per m2

Deel 2: Slag om Noordwijk bereikt climax

Deel 3: De macht van Victor Salman

Deel 4: Vastgoedboeman Ronnie van de Putte

Deel 5: Heineken, Van Gaal, Kuyt en Mens

Deel 6: Hoe nu verder?