Raymond Salman vraagt de voorzitter van de Raad van State en chef van ons koningrijk aandacht voor het met voeten treden van de democratie bij het besluit voor de flitsfusie tussen Noordwijk en Noordwijkerhout:

Raad van State

Aan de Voorzitter van de Raad van State, Zijne Majesteit de Koning Willem Alexander

Postbus 20019

2500 EA  DEN HAAG

Noordwijk, 3 oktober 2017

Onderwerp: herindelingsvoorstel Noordwijk en Noordwijkerhout

Majesteit,

Aan de Raad van State, waarvan u voorzitter bent, is door de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties een voorstel van wet voorgelegd tot samenvoeging van de gemeenten Noordwijk en Noordwijkerhout.

Het leek me dat enige toelichting, zoals in geen memorie van toelichting zal worden gevonden, nodig is.

De bevoegdheid tot het opheffen van gemeenten dan wel vaststellen van gemeentegrenzen is bij de Grondwet opgedragen aan het Parlement, dus aan de volksvertegenwoordiging. Een dergelijk besluit vereist bij uitstek democratische legitimatie.

Al meerdere decennia is gemeentelijke herindeling het aanhoudende streven van onze bestuurders: minder gemeentes, maar van grotere omvang.

Bij de inwoners stuit dit onveranderlijk op weerstand.

Het vaste antwoord van de bestuurders is dat de mensen emotioneel zijn, dus: niet rationeel. Maar deze “analyse” van de problematiek legt de bijl aan de wortel van heel ons bestel; want democratie eist immers dat de bestuurders aan de mensen verantwoording afleggen, en vooronderstelt dus dat de mensen capabel zijn om te oordelen. Eerder zou moeten worden gezegd dat de bestuurders het niet overtuigend genoeg kunnen uitleggen.

Intussen zijn onze politici en bestuurders niet per se van kwade wil. Dat er “draagvlak” moet zijn voor een gemeentelijke fusie is tot vast beginsel verheven. De Wet Algemene Regels Herindeling geeft de gemeenten de mogelijkheid tot eigen initiatief. Hierin is een erkenning dat democratische legitimatie van herindeling door parlementair besluit ontoereikend is; de plaatselijke gemeenschap dient erbij te zijn betrokken.

Maar wat gebeurt.

De vorige Commissaris van u, de Koning, voor Zuid-Holland riep op een dag de fractievoorzitters uit de gemeenteraad van Noordwijk bij zich en hij zei dat Noordwijk geen door u, de Kroon, benoemde burgemeester zou krijgen zolang de gemeenteraad niet tot herindeling zou hebben besloten. Niet alleen trad hij zo in de bevoegdheid van u, de Kroon, maar ook werd de vrije beslissing van de raad daardoor volledig uitgehold. Over inspraak van de inwoners zelf werd al helemaal niet gerept. Dit was geen erkenning van draagvlak en streven daarnaar, maar het omgekeerde.

Na jaren van politieke strijd en bestuurlijke verlamming (want er was geen echte, eigen, door de Kroon benoemde burgemeester), kwam Noordwijk als zelfstandige gemeente tevoorschijn, met vast voornemen dat te blijven. Dit voornemen werd door de uitslag van de raadsverkiezing van maart 2014 krachtig bevestigd; de lokale partijen wonnen een duidelijke meerderheid.

De volgende burgemeester, wel door u, de Kroon, benoemd, werd op dat punt dan ook ondervraagd en hij heeft nadrukkelijke verzekeringen gegeven.

Maar wat gebeurt.

Plots wordt de gemeenteraad van Noordwijk door Noordwijkerhout voor het blok geplaatst, met een eis tot fusie waarin elementen van chantage zitten. Plots blijkt dat de Noordwijkse burgemeester in plaats van tegenstander een voorstander van fusie is. Plots blijkt dat de grootste lokale partij op niet-transparante wijze en in strijd met de uitdrukkelijke verkiezingsbelofte en coalitie-afspraak voor fusie stemt. Dit was geen ordentelijke procedure, dit was een overval.

Ondergetekende diende net voor het besluit tot fusie, geheel overeenkomstig de lokale verordening en op tijd, namens 227 Noordwijkers bij de raad een verzoek in tot het houden van een referendum. Het werd door dezelfde meerderheid die nu eenmaal voor de fusie was moeiteloos afgewezen. Aan draagvlak voor de beslissing onder de inwoners was bij de raad geen behoefte.

Tegen de afwijzing van het verzoek tot een referendum start ik een bestuursrechtelijke procedure. Volgens de eerste verkenning echter zal de bestuursrechter zeggen dat de procedure tot fusie een wetgevingsprocedure is, waarover de bestuursrechter niet oordeelt.

En tegen het Parlement zal men zeggen dat de fusie een vrijwillig initiatief van de gemeente is; wat de goedkeuring daar waarschijnlijk tot een formaliteit zal maken.

De democratische legitimatie, naar ieders verklaarde overtuiging vereiste voor een gemeentelijke herindeling, is zo effectief buiten werking gesteld. Bestuurlijke intrige, achter de schermen, heeft in dezen de overhand.

Het is dan treffend mij te richten tot de Raad van State: de hoogste bestuursrechter, waar de door mij aanhangig gemaakte procedure zal eindigen; en de adviseur in wetgevingsprocedures, zodat de zelfde kwestie, als boven gezegd, ook langs die weg al bij u ligt.

Nog treffender dat ik mij mag richten tot u, als voorzitter van de Raad van State, maar meer nog als onze Koning. Want de beste garantie van onze democratie is de monarchie.

Wat ik zou wensen is dat in deze kwestie de democratische legitimatie weer de plek krijgt die hem toekomt; dat een beslissing in een gewichtige kwestie als samenvoeging van gemeenten niet handig buiten de mensen om zal worden geloodst, maar dat er wordt gestreefd naar en gezorgd voor een stevig, duidelijk draagvlak, dat ook objectief wordt gemeten, en doorslaggevend zal zijn. Wenselijk vind ik dat de bestuurders zich niet tot de inwoners zouden wenden met reclame, terwijl het besluit voor die inwoners onbereikbaar is; maar dat de bestuurders zich tot de inwoners zouden wenden met hun cijfers en argumenten, in het besef dat zonder zuivere overtuigingskracht de inwoners aan hun plannen geen toestemming zullen geven.

Ik wens dat de herindeling van Noordwijk en Noordwijkerhout geen doorgang zal vinden zonder een reële en zuivere meting van de mening onder de mensen.

Al zegt de gemeenteraad van Noordwijk dat het te laat is – dat is het natuurlijk niet.

En het is ook geen geldig argument. Wat gebeurde deugde niet, en moet niet nu als voldongen feit dan maar worden aanvaard. Wat verkeerd ging moet niet dan maar worden aanvaard, en al helemaal niet worden goedgepraat; wat verkeerd ging moet worden hersteld.

Tot de uiteindelijke beslissing door ons Parlement is er niets onomkeerbaars gebeurd.

Bij u en de Raad van State vormt zich nu een soort knoop.

De bestuursrechter mag niet door bestuurlijke handigheid het nakijken hebben; dat is in strijd met de rechtstaat. De Raad van State is de hoogste bestuursrechter.

En de inwoners mogen niet het nakijken hebben; dat verbiedt het democratisch beginsel. De Raad van State waakt daarover als vaste adviseur in het wetgevingsproces.

Wellicht kunt u de wetgevingsprocedure opschorten totdat de bestuursrechter zich definitief zal hebben uitgesproken.

En/Of u kunt de minister en het Parlement wijzen op de dwingende eis dat de inwoners direct stem zullen hebben in een zaak die allen zo ingrijpend aangaat. Zodat er geen definitieve wet zal worden aangenomen eer dat aspect ruim baan heeft gekregen.

En/Of wellicht weet u zelf middelen tot redres.

Na lezing zult u meen ik althans kunnen begrijpen en billijken dat ik de gedachte had me tot u te wenden; en daarmee laat ik graag het voorgelegde in uw handen.

In afwachting van uw reactie, verblijf ik,

Met de meeste hoogachting,

Raymond Salman